Sunday, April 2, 2023

 THLARAU THIANGHLIM HI MINUNG (Person) A NI EM?

Mi tam takin ThlarauThianghlim hi mak leh danglam, hriat thiam har tak niin an ngai a. Mithenkhatinminung ni lo nimahsela mi thununtheihna nei lawi si niin an ngai bawk a, thenkhatin a awm an ring lo. Mithenkhat ve thung chuanengnge a niha?Tunge a nih?lah an chiang lo em emthung a. Nimahsela Bible hian chiang takin ThlarauThianghlim hi minung (person) a nih thu a sawi. Minung (person) hi mahniaze hrang leh thil tum hrang, thawh leh thil tih hrang nei tiinsawifiah ta ila a tha awm e.Chutiang a nih avang chuan mi thenkhattenThlarauThianghlimhian kutte, mitte, kete a nei turah an ngaihruat thin. Hêng thilte hi minung (person) chhinchhiahna a ni lo. Minung (person) dik tak awmzia chu hriatna leh ngaihtuahna leh kawng hmang neiathil tih tumnaze nei tiin sawi ta ila a chiang awm e.

 ThlarauThianghlim hi minung a nihna kawng rukin lo sawi dawn ta ila-

     1)    ThlarauThianghlim hian minungzia leh nihna bik a nei.

2)    ThlarauThianghlim hian minunganginthil a ti.

3)    ThlarauThianghlimhi minungangangaih a ni.

4)    ThlarauThianghlim hian minunganginrawng a bawl

5)    ThlarauThianghlim hi minungdangtenenainzawmanga sawi a ni.

6)    ThlarauThianghlim hi Pathian pakhataminungpathumawmtezingapakhat a ni.

 ThlarauThianghlimzia leh nihphung i lo chhuizau dawn the ang.

 1)    ThlarauThianghlim hian minungzia leh nihna bik a nei – Bible-ahThlarauThianghlim hian mihringtenazia leh nihna bik kan nei ang hian  minungzia leh nihna a nei tih chiang takin hmuh theiin a awm. Bible hian ThlarauThianghlim hi ngaihtuahna leh hriatna nei, rilruatum nei, vei nei, duhthlanna nei minnung angina a sawi a ni.

a)     ThlarauThianghlim hi ngaihtuahahriatna nei a ni – Bible hian ThlarauThianghlim hi ngaihtuahna leh hriattheihnabikneiafing a nih thu a sawi a, hei hi minung a nihna a ni. 1 Korinth 2:10-11 “Keini erawh chu Pathian Thlarauvinchûng chu min hriattir ta a ni; Thlarauchuanengkim, Pathian thurilte pawh a chhui chhuak thin. Mirhingthute chu mihringrilru, a chhunga awm vêk lo chuanmihring zingah tunge hria ang?Chutiang bawkin Pathian thute chu Pathian Thlarauvêk lo chuantu man an hrelo”hian Pathian Thlarauhmel land an a sawi chiangviau mai. Mihringtumahin Pathian rilru kan hrethiam hauh lo. Nimahsela Bible chuanThlaruaThianghlimin a tih theih thu a sawi si. ThlaarauThianghlimchuanngaihtuahahriatna, chhuitheihnaleh engtiahman tur nge tih a hre thei a ni. Hêng thil hian minung a nihzia a lantir a ni. ThlarauThianghlimchuan Pathian thurukthuk tak tak pawh a chhui chhuak thei a, chu churingtutehnenah a puang thin.

b)    ThlarauThianghlim hian duh zawng/tum lam neiinthil ti thin – Rom 8:27 “Tin, Pathian duh ang zawng zêlin mi thianghlimte chu (Pathian mite chu) a Thlarauvin a tawngtaisak thin avangin, Mihringrilru leh thinlung en fiahtu Pathian chuanThlarau duh zawng chu a hre thin”

c)     ThlarauThianghlim hian hmangaihna a neia a pe thei- Rom 15:30 “Unaute u,             Kan LalpaIsua Krista leh Thlarau (ThlarauThianghlim) hmangaihnazarah Pathian             hnena min tawngtaipui ngat ngat turin ka ngên a che u. Krista hmangaihna                       ThlarauThianghlim kal tlangin kan hmu thei a ni.                                                                            

d)    ThlarauThianghlim hi tihlungngaih theih a ni- Isaia 63:10 “Nimahsela an (Lalpa          mite) hel a, a thlarauthianghlim chu an tilungngai ta a; chuvângin an hmelma a lo            ni ta a; amah (Thlarau) ngeichuananmahni chu a bei ta a ni. Sualna hian                            ThlarauThianghlim hi a tilungngai a. Minung lo a lung ngaih theih loh.

e)     ThlarauThianghlim hi tihvui theih a ni. Hebrai 10:29 “Pathian fapa rap bet a, thuthlungthisen, amah tihthianghlimna chu thilnarânaruat a, khawngaihnaThlarautivuitu chu….” Mihringtena kan chhawndanazirinThlarauThianghlim pawhin min chhawn ve thei.

f)      ThlarauThianghlim hian duh a thlang thei –ThlarauThianghlim hian a duhsaktehnenah a duh zawng thlanginthlarauthilpek a pe thei. Hêng-finna, hriatna, rinna, tihdamtheihna, thuhriltheihna, thilmaktihtheihna etc. te hi mi chi hrang hrangah a pe thei. Thlarauthilpektepetu hi ThlarauThianghlim a ni. (1 Korinth 12:11).

 2)    ThlarauThianghlim hian minunganginthil a ti–ThlarauThianghlim hian lemchanathil tih ang mai mainilo, minungthil tih chiahinthil a ti thin.

a)     BibelchuanThlarauThianghlim hian a zirtir tih thu a sawi a ni. 1 Korinth 2:13-ah chuan “Mihringfinnazirtirthua sawi lovin, Thlarauzirtirnathua sawi zawkin, Thlarau lam thute chu thlarau lam mite hnenahhrilhfiahin, chûngthil min pek thute pawh chu kan sawi thin.” He Thlarau hi Pathian Thlarau Krista ringtute zirtirtua chu a ni.Isuangei pawh khan “Chutihhunah tak chuanengtia sawi rem tur ngeThlarauThianghlimin a hriattir ang che u” (Luka 12:12) tiinThlarauThianghliminringtute a zirtir tur thu a sawi. Isuathuhriattirtu hi ThlarauThianghlim a ni, (Johana 15:26). Isuaringtuteengkim zirtirtua tur a ni, (Johana 14:26).  ThlarauThianghlim hi Isuaringtutezirtirtu a ni. 

 b)    ThlarauThianghlim hi ringtutehruaitu a ni – Pathian fate hruaitu chu ThlarauThianghlim hi a ni. “PathianThlarauhruaia awm apiangte chu Pathian fate an ni (Rom 8:14). Paula pawh hun harsa a neihtur thuhriattirtu leh chumihmunahruaituThlarauThianghlim a ni.

 c)     ThlarauThianghlim hi ringtutethlamuantu a ni. Thlarauthianghlim rawngbawlna pawimawh tak pakhat chu ringtutethlamuan leh tanpui hi a ni. Chu chuIsuangeiin a sawi, “Ka kal in tan a tha e, ka kal lohchuanThlamuntu chu in hnenah a lo kal dawn si lo, ka kal erawh chuan in hnenah ka rawntir ang” (Johana 16:7).

ThlarauThianghlim hian thu a pe thei – ThlarauThianghlim hian zawmngei tur thupek a pe thin. “Tin, Thlarauchuan Philip-a hnenah, “Saw tawlailir saw vahnaih la, vazawm/pâwlrawh” (Tirhkohte 8:29).Minunglovinthupek an pe thei lo. Petera pawh ThlaruaThianghliminthupek a pe, “Chutichuan tho la, chhuk la, engmahringhlellovinanmahni zui rawh, anni chu ka tirh an ni e..” (Tirhkohte 10:20). Paula vek hi Aisarama kal ThlarauThianghlimin a khap, “Tin, ThlarauThianghlimin Asia ramathuhril a khapavangin; ….(Tirhkohte 16:6). ThlarauThianghlim vek hian Kohhrana rawngbawl tur a ruat thei bawk “Pathian Kohhranho, amathisena a leite chu châwm turin, nangmahni leh in hotute zawng zawng chungah chuanfimkhurrawh u, ThlarauThianghlimin an chungahotuah a siam che u hi.”(Tirhkohte 20:28).

 

KAN PUITHIAM LAL BER ISUA

 

"Tin , Isua chu Aw ring takin a au leh a, a thlarau a thlah ta a. Tin, ngai teh, Pathian Biak in puanzar chu a chung lam atangin a hnuai lam thlengin a lo thler chhuak ta a;..."

 

Good Friday kan lo thleng leh dawn ta a, he hun kan thlen hian rilruah kan tana Lal Isua inpekna leh tuarnate kan hre chhuak fo thin. Chu chuan kan thinlungah hmun lian tak a luah a, kan thlarau nun leh Pathian tana in pe zel tura kan rilru leh ngaihtuahna min siam thar tir leh tu a ni thin. Kumin Good Friday lo thleng tur pawh hian Pathian tana inpekna thar kan neihna tur atana hmanrua lo ni thei se a duhawm hle awm e.

 

Bible-ah hian "Chhinchhiahna" (Sign) tam tak kan hmu a, ch‑‑ung zingah chuan tuna kan sawi tur hi "Chhinchhiahna" hi a pawimawh berte zing ami a ni ngei ang. Khawvel hi sual thim chhah tak hian a khuh reng a, chu sual thim thil tihtheihna chu Lal Isua inpekna (Thihna) avangin lak kian a lo ni ta, A va ropui em! Lal Isua thihna leh tawh lehna avang chuan sual thim thuneihna ata lak chhuah kan ni ta. Chu thim tak lak kian chu mitinte tana thil thleng pawimawh, chhinchhiah tlak tak a ni. Rinna vanga Isua pawmtute zawng zawng tan Isua thihna hian sual leh thim thuneihna bawiha awm Khawvel chu engah a rawn siam ta a ni. Chhandamtu Isua thih lai khan thil ropui tak tak, chhinchhiah tlak tak tak thleng a awm a, Chûng thilte chu Mathaia hian a ziak vek a ni. Chhinchhiahna pathumte hi Matthaia bung 27,chang 51-53-ah hian kan hmu thei a, chang 54-56-ah hian heng chhinchiahna hriatpuitute leh an nun a nghawng dan kan hmu a ni. Chang 51-53 atangte hian Chhinchhiahna Pathum kan hmuh thei a, chûngte chu: 

 

1)Pathian Biak In Puanzar a chung lam atangin a hnuai lam thlengin a lo thler.

1)Lir nasa takin a nghing.

2)Lir nasa taka a nghin avangin lungpuite a lo khi chat a, thlânte a lo inhawng a, chuta tang chuan mi thianghlim muhil tawhte taksa tam tak kaihthawhin an awm bawk a ni.

 

Hêng chhinchhiahna Pathum zinga a hmasa ber hi kan sawi fiah dawn a ni. Chang 51-naah hian “Ngai teh” tih thu kan hmu a, chu chuan Chhandamtu thihna a kawk a, chu thihna avang chuan Pathianin Chhinchhiahna mak dang lam tak chu a pe nghal a ni. Chhiartutena chhinchhiahna an hriat theihna turin he tawngkam hi a hmang a ni. Isua Kriata thih laia chhinchhiahna kan hmuh hmasak ber chu Pathian Biak In Puanzar thler hi a ni. Thuthlung Hlui hunah chuan Temple-a puanzar hnungah hian “Hmun Thianhlim ber” chu a awm a, “Thuthlung Bawm” pawh a awm bawk a. Chu hmunah chuan Puithiam Lal berin kumtinin Lalpa mite (Israel) tan ran thisen hmangin “Inthawina” a hlan thin a (Heb. 9:22), Chu Inthawina thisen avang chuan Lalpa mite chu an sualnaah ngaihdam an ni a, an bawlhhlawhna atangtein an lo thianghlim a, Pathian hmaah "thianghlim" an nih theihna turin  puithian kaltlanga mahni insengsovin inthawina an hlan thin a ni. Chutianga sual ngaihdamna an neihna tur leh tih thianghlim an nih theihna tur chuan Temple-a “Puanzar” chu an keuhawn ngei ngei a ngai a ni. Mathhaia ziak atanga kan hmuh theih chiang tak chu he “Puanzar thler hian” Temple-a ran thisen hmanga tih thianghlim leh ngaihdam ngai tawh lovin Lal Isua thisen avang chuan (tupawh amah ring apiang) sual ngaihdamna leh tih thianghlimna a chang thei a ni tih a en tir a ni.

 

He "chhinchhiahna" (Sign) hian Puithiam lalber chu Lal Isua, kan tana nun petu hi a ni tih chiang takin min puan chhuahsak a, Isua thihna hian chatuan atana inthawina nung, pawm tlak, Pathian lama thiam min chantirtu a nih thu min puan chhuahsak a ni……..

 

Tuesday, September 10, 2013

BIBLE MEI (Fire) AWMZIA

MEI (FIRE)
                                                                 Lalnuntluanga Ralte

Bible-in mei a sawina tawngkam: Mei (fire) kan tih hi Hebrai tawnga[ ’ēš (es)], Greek tawnga [pur or pyr] tih a ni a. He  miina a kawh ber chu hmuh theiha alh/eng emaw tihna a ni. Mei alh hi lung hriam hman hun lai ata tawh hmuh/siam chhuak tawh a, thil tangkai leh mihring nuna thil pawimawh berte zinga a mi a ni awm e.

Mei an hman dan tlangpui: Mei (Fire) hi a tlangpui thuin chaw chhum nan te (Exodus 12:8; Johana 21:9),  intih lum nana te (Isaia 44:16; Luka 22:55), rangkachak rawhtuina tur te (Exodus 32:24; Jeremia 6:29), tin milem siam chawp an biak thinte rawh ralna tur atan te (Exodus 32:20; Dueteronomy 7:5, 25) leh khawpuia kulh leh in hal nan te (Joshua 6:24; Roreltute 18:27) an hmang.

Thuthlunghluia Mei an hman dan: Mei hi Pathianin a mite a biakna hmanrua a ni (Ex. 3:2). Biakbuk leh Temple-ah Puithiam ten Pathian hnena rimtui hal nan leh halral thil hlanna atan an hmang thin a. Tin, mei hi Pathian hnen atanga lo chhuak, a rawn tirhte pawh a awm bawk a (Lev. 9:24; II Chro. 7:1-3). Chutiang chu alh reng tura vawn a ni. A chang chuan Pathian inpuanna hmunah meiin (Mei alh) a zui thin (Exodus 2:3; 13:21-22;19:18: Duet. 4:1). Mei hi Pathian ropuina chhinchhiahna atan hman a ni bawk (Ezek. 1:4,13). Rorelna dik atan te (Zecharia 13:9), Thianghlimna lantirna atan te (Duet. 4:24), Zilhhau, thununna atan te (Isaia 66:15-16), Hurna leh sualna, harsatna leh manganna hmuna puitu leh thianfaitu atan te hman a ni bawk (Hosea 7:6; Isaia 9:18). Mei hi Pathian thianghlimna leh venhimna chhinchhiahna atan hman a ni bawk (Zekaria 2:5). Pathian hmanrua, a inpuan chhinchhiahna, Sual leh a hna thawh kangfaia, ti thianghlimtu atan a hman a ni.

Thuthlung thara an hman dan: Thuthlung tharah chuan Thlarau thianghlim anga hman a ni bawk (Matthaia 3:11: Tirhkohte 2:3). Johana chuan Isua Krista mit chu mei angin a hmu bawk (Thupuan 1:14), Thlarau thinghlim chu mei angin an hnenah a thlen thu kan hmu bawk (Tirhkohte 2:3).

Pathian thu atanga Mei awmzia leh nihna: Mei hi Pathian inpuanna hmanrua, a mi ruatte hnena a inhriattirna hmanrua a ni a( Exodus 3:2). Chutichuan Lalpa Maicham hmaa sual thawina atana thil buatsaihte kangfai a, tithianghlimtu, Mipuite an sual ngaihdamna atan hmanraw pawimawh, a tel lovin inthawina  Puithiam tena Lalpa rawng an bawl thin chu tih theih a ni lo. Thutlung thar hunah chuan, Thlarau thinghlim leh meia Baptisma chang kan ni a (Mt 3:11, Tirhkohte 2:3), Kan nunah Thlarau thianghlim a tel reng loh chuan Keimahnia Mei (Thlarau thianghlim) chu a mit mai dawn a ni. Thutlunghlui huna Maichama meia awm reng a, chumi hmang chuan Puithiam tan inthawina an hlan reng angin, kan thinlung (Maicham/Temple [I Korinth 3:17]) a mei (Thlarau thianghlim) a awm reng loh chuan Lalpa Isua (Kan Puithiam) tana taksa inthawina kan hlan reng thei dawn lo a ni. Thu thlunghlui huna Mei hmanga inpuang thin Pathian, chumi hmang veka a mite harsatna leh hrehawm/manganna hmuna mei hmanga hruaia, chhanchhuak thin Pathian kha kan Pathian a ni a. Rawng kan bawlna kawnga harsatna leh manganna kan tawhlai pawh hian Thlarau thianghlim (Mei) chuan min tanpuiin min thlamuan thin a ni.

Chu Thlarau thinghlim chu min tithianghlimtu leh kan chaklohna leh tlinlohna hmuna chakna leh theina min petu chu a ni si a.“Maichama mei chu a nung reng anga a mit tur a ni lo (Lev 6:13) tih ang hian kan nunah thlarau thianghlim hi a nung reng tur a ni si a. Mei hmanga inhriattir thin Pathian khan tun hunah chuan Thlarua thinghlim hmangin kan hnenah a in puang zel tawh bawk a. chuvang chuan Rawngbawlna hlawk leh tangkai nei tur chuan KeimahniaThlarau thinghlim awm hi a mit tur a ni lo. 



AMOSA RORELNA DIK A SAWI DAN

RORELNA DIK
                                                                                      Lalnuntluanga Ralte
                   
“Rorêlna dik chu lui angin luang sela,
felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se” (Amosa 5:24).

Tun Pathianni kal ta Chhun inkhawmah khan “Rethei Pual” thilpek lakkhawm a ni a, Kan Kohhran hian “Rethei Pual” thilpek hi thla khatah vawi khat (Pathianni chhun inkhawm) kan la khawm ṭhin a ni. He rawngbawl hna hi rawngbawlna ropui tak a ni a, rethei leh pachhia, hmeithai leh fahrahte tana PA nih tling kan Pathian duh zawng pawh a ni ngei ang. He inkhawma ka rilrua lo lang Zawlneite’na Pathian thu ang zela rethei leh chanchhe zawkte ṭana, an thlavang an hauh ṭhin kha Kohhranin a chhunzawm ve zel hi a va ṭha em, hei aia nasa leh uar zawk hian khawvel thil leh thlarau lama chanchhia, awhbeha awm mekte chhanchhuah hna hi thawk zel se tiin duhthu ka lo sam ve sauh sauh a. Kan ram leh khawtlang, kan chhungkua thlenga rorelna dik mitin tena kan chen tlan theih keng kawh zel tur hian Kohhran hian mawh lian tak a nei a, Thuthlung Hlui huna Zawlnei ten Prophetic role an play kha Kohhran pawh hian a play ve zel tur a ni. Chu mi atana ka rilrua awm Zawlnei Amosa-in “Rorelna Dik” thu a tlangaupui hi tlem azawng sawi ila a ṭha awm e.

Kum za tam tak ata tawh Pathian hian chhan hrang hrang avangtein Zawlneite leh a bika kohte hmang hian a thu a puang ṭhin a. Zawlnei chu hun la awm tura thil thleng tur leh awm tur sawi/hril/puangtu an ni ngawt lova, Pathianina ti tura a tih leh sawi tura a tih, ti tur leh sawi tura a kohte hi an ni. Bible-a Zawlnei kan hmuhte hian thuchah ken leh uar deuh bik neiin mite hnenah Pathianina a hriattir thu an puang chhuak ṭhin a ni. Thuchah ṭhenkhat chuan simna thu an uar a, ṭhenkhatin Pathian thuthlung laka rinawmna lam an uarin, ṭhenkhatin Pathian laka rinawmna leh thianghlimna chawisanna lam an uar bawk a, ṭhenkhat leh chuan Pathian rorelna lam thu an uar bawk a. Chumi ti chiang tur chuan Isaia chuan Pathian thianghlimna lam a uar avangin “Prophet of God’s Holiness” tiin an ko a, Hosea chuan Pathian hmangaihna leh khawngaihna lam a uar avangin “Prophet of God’s Love” an ti bawk a[1]; Amosa hian a hunlaia khawtlang rorelna dik lo leh fel lo, rethei leh hausa inkar kak thuk tak, hlemhletna leh inawhbehna a tam avangin a dodal nasa em em a, chuvangin “Prophet of Social Justice” titein an ko ve bawk a ni. Zawlnei dangte pawhin thu ken leh uar bik an nei deuh zel bawk.    

Amosa hi chhim lam lal ram (Juda) chhunga awm, Bethlehem atanga chhim lam 8 km vela hla Tekoa khuaa mi a ni a; lo neitu chhungkua atanga lo zi chhuak, rethei ve tak niin beram vengtu, tlangval fel tak a nih a rinawm bawk (7:14). Zawlnei hna hi Israel lal, Jeroboama II hun laia thawk a ni. Zawlnei Isaia te, Mika te leh Hosea te nena hun khata chêng, zawlnei hna thawk an ni (1:1). Amosa hian zawlnei dangte angin zawlnei sikul aṭangin a zir chhuak ve lova, zirna ṭha pawh a hmu zo ve hek lo, Beram vulhna hmuna beram a veng chu Pathian hian a ko mai niin a lang.

Amosa hun lai hian Israel ram chu hmun hnihah (Lal ram pahnih) inthenin, hmar lam lal ram chu Israel lal ram tih a ni a, chhim lam lal ram chu Juda lal ram tih a ni bawk. Pathianin Juda ram (chhim) mi Israel ram (hmar) lama a tir daih hi a mak ang reng hle. Mahni seilenna hmun pawh ni lo, tlangnelna hmun pawh ni lova Pathian thu puanchhuah chu a huhphurhawm dan tur chu kan chhut thiamin a rinawm. Nimahsela Amosa hian hnial hauh lova Pathian tirhna chhanga a kal mai hi a fakawm hle a ni.

Amosa hian hmar lam lal ram (Israel) a va thlen hian rorelna dik lo (Injustice) a hmu nasa hle a, hetiang hian sawi ta ila:
1)      Mite chapona (6:13-14)
2)      Ram hausakna leh nawmsakna, khawpui mawi leh hmun ropui tak tak.
3)      Thlasik In leh Nipui In, Saingho In (3:15)
4)      Kût lawmna hmuna thatchhe taka an mu zalte leh Maimaw puan phah lukham (3:12)
5)      Mi rethei rahbehna leh lo neitute thil neih lak sak leh rawk sak. Wine insak leh hriak tha ber bera inhnawih (6:4-6; 5:11)
6)      An hmeichhiate chu Bashan sebâwng chawm thau ang, zu heh mi (4:1) leh vantlang nunah intluktlanlohna tam tak a hmu a ni.

Hetih hun lai hian mi hausa leh mi retheite inkar a kak zau hle a, mi hausate chuan an bula mi rethei awm vete chu ngaihsak loin, an awm ve tih hre awm pawhin an lang lo a ni. Mi retheite chu tihduhdaha an awm avangin an lungngai a, salahte an hralh bawk a (2:6-8; 5:11), roreltute chuan dik takin ro an rel lova, thamna an la ṭhin bawk a (5:12), dikna reng a awm lo. Chuvangin Amosa chu chûng mite hnenah chuan Pathianin a tir a, “Dik taka tih dan in hre lo maw?(3:10) tia roreltute chu demin a au chhuak hial a ni. Chubakah Amosa hian Nei (the haves) leh Neilo (the have nots) te inkar rapthlak zia te, hausate’na mi rethei an en dante leh Pathian an biak urhsun loh dante a hmuhin thinrim takin, “In Kûtte ka huain ka hmusit a, in inkhâwmpui urhsûnahte chuan ka lâwm hek lo vang a. A ni, in hâlral thilhlan leh in buhhlan min hlân mah ula, ka pawm lo vang a, in ran thau remhlante pawh ka ngaihsak hek lo vang a. I ṭingṭang rimawi chu ka ngaithla lo vang; chuvângin ka lakah i hla beng chheng chu la bo rawh. Nimahsela rorêlna dik chu lui angin luang sela, felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se” (5:21-24) tiin a sawi a ni. Israel-hoten Pathian an biakna hmun Bethel-a hetiang thu Amosa-in a sawi mai hi a huaisen hle mai. An Kohhran hotu/an Puithiam Amazia-a hnenah mipuite hian thu pawh an thlen ngei a ni tih a hria a, Amazia-a chuan Amosa hnenah, “Aw, nang zâwlnei, kal la, Judai ramah tlânbo la, chutah chaw ei la, thu hril rawh: nimahsela Bethel khuaah thu hril leh tawh suh; lal hmun thianghlim leh lal in a nih avangin” (7:12-13) a ti a ni.  Amosa hian thla 6 vel chauh hmar lam lal ramah Pathian thu hi a puang niin a lang, chumi hnuah chuan chhim lamah kir leh nia hriat a ni. The Apocryphal bu pakhat The lives of the Prophet-in a sawi dan chuan Bethel Puithiam, Amazia-a fapain a that a ni awm e.

Amosa ang bawk hian Thuthlung hlui huna zawlneite leh Pathian miten rorelna dik a awm theihna turin an bei a, Lal Isua leh Baptistu Johana ngeite pawhin an bei a nih kha, kum tam tak liam ta aṭang tawhin mi ropui tak tak, a hmei apain rorelna dik a awm theih nan an lo bei tawh ṭhin a ni. Chûng mite chuan chawimawina leh hmingṭhatna chung chuang an dawng a, khawvelin a ngai sang a ni. Mahatma Gandhi-a’n India mipuite tana a beihna te, Martin Luther King-a’n African-American tena Civil rights an neihna tura a beihna te, Nelson Mandel-a’n South African-te tana a beih nasat dan te, Archbishop Romero-a’n Latin America-a rorelna dik a awm theihna tura a beihna vanga kahhlum a ni te, Susan B Anthony-i’n hmeichhiaten dikna chanvo an neihna tura a beih nasat ziate, chumi avanga hmeichhia in vote an neih ve theih takte leh mi dang tam tak Society-a mipuite intluktlanna tura beitute an awm a ni. Kan ramah ngei pawh hetianga rorelna dik a awm theihna tur leh mi diktena an chanvo dik tak an luah theihna tura bei pawl pawh an awm ve a ni. Hêng mi huaisente hian mi hausate chu mi retheite rap bet lova, dikna chanvo an neih chen ve tura siam turin an nawr ṭhin; an hausaknate mi retheite tana pe chhuak turin an chah thin bawk. Mi tam takin ram leh society-a rorelna dik a awm theihna turin an finna leh theihna, an thiamna leh hun leh tha an seng a, ṭhenkhat tihhlum an ni a, ṭhenkhat tan inah (Jail) khung an ni bawk a, ram tuihlei lova siam tam tak an awm bawk a ni. Mi ropui leh huaisente hnathawh avang hian nang leh kei hi kan chen mekna khawvelah hian thlamuang leh nun nuam takin kan awm theih phah a nih hi.

Rorelna dikin awmze neia hna a thawh dawn chuan institution hrang hrang (Khawtlang, chhungkua, Ram leh Kohhran thleng hian) te hian awmze neia inher danglam (systematic change) a mamawh ngei ang. Dan awmsa leh hman mek pawh biah chian a ngai bawk ang. Mitin huapzo dan ṭha leh rorelna fel a hring chhuak tur a ni a, chumi hnuaiah chuan mi hausa leh rethei, mi lian leh tê ang khat vekin an awm tur a ni. Mizoram dinhmun thlir hian tun dinhmunah pawh Nei (the haves) leh Neilo (the have nots) inkar hi a kak thuk ve viau tawh a ni. Kan rama mihring tam zawkte hian hriselna leh zirna, ei zawnna lamah harsatna kan tawk viau bawk. Hei hi rorelna dik a thlen loh vang kan ti thei ang. Mi rethei chuan sikul rethei (sikul ṭha lo) bakah lo chuan zirna tur a nei lova, chumai bakah sum neih loh avanga zir zawm thei lo tam tak an awm bawk (education for all policy pawh hian min luh chhuah hneh vak lo emaw ni). Hriselna kawngah pawh mi retheite chuan damdawi in ṭha an pan ve theih loh avangin nun chhan theih ngei ngei tur chhan theih loha thi tam tak an awm bawk. Health Insurance lamah hian hmasawnna kawng zawn dan a awm ngei ang. Eizawnna kawngah pawh mi retheite tan nitin inhlawhna tur leh sum lakluhna tur a harsat chang a tam hle. Kan nung phung leh khawsak dan thleng hian hausa leh rethei inkar chu a inhlat tial tial a ni lo maw a tih ve theih ta. Dan khat hnuaia awm ṭheuh ṭheuh, rorelna khat hnuaia awm ṭheuh ṭheuh mipui vantlang intluktlanna hi han tlir vang vang hian a kai rual lo deuh nite hian a hriat ṭhin a nih hi.

Eng pawh nise, kan sawi tawh angin Thuthlung hlui huna zawlneite leh Pathian mi, mi huaisen tena mipuite hnena rorelna dik a awm theihna tura an beih nasatzia te, mi hlêmhle leh eirû  demna thu huai tak taka an sawi te, mi rethei awhbeha awmte chhanchhuaha an awm theihna tura an beihna te, mi hausa leh mi liante’na Pathian hre lo leka nuam antâwl zilha kawng dik leh rorelna dik keng kawh tura an fuihna te, Pathian ram din tura an beihna kawngah harsatna tam tak tawkin tihduhdahna leh hmusitna, thihna thlengin an tuar a ni. Amosa ngei pawh hi thah a nih thu kan sawi kha. Vawiinah chuan Zawlnei an awm tawh lo, Pathianina hna a thawhna leh a inhriattirna hmanrua lian ber chu Kohhran hi a ni. Thuthlung hlui huna zawlneite hmanga Pathian a inpuang ṭhin ang khan Isua Krista din Kohhran hmang hian a inpuang a, Kohhran hi Zawlnei hna thawk chhunzawmtu tur chu a ni. Chumi a nih avang chuan Kohhran hian Prophetic Role hi a play ngam tur a ni a, a zam tur a ni hek lo. Kohhran hian Pathian hna chu chhunzawmin retheite leh chanhai, fahrah leh riangvaite enkawl leh ngaihsak hi a tih tur pawimawh berte zing a mi a ni ang. Awhbeh leh hnuaichhiah an nih dawn pawhin a chhanin, chumi hnuaia awmte pawh a hruai chhuak tur a ni dawn lawm ni?

Bible leh Kohhran inzirtirna zidingah pawh khawvêl thil taka rethei leh thlarau lama retheite hi ngaihsak turin min hrilh a, chutiang kan ti lo a nih chuan Pathian pawi kan sawi a, Amah kan bum a ni ang. Chanchin Ṭha kan neih hi rethei leh pachhia, chanhai leh riangvaite hnen thleng phak chanchin ṭha a ni a, chu chu kan Lalpa khawvela lo kal chhan pawh a ni, “Riangvaite hnenah Chanchin Tha hril tura mi ruat avangin Lalpa Thlarau chu ka chungah a awm;            Ani chuan salte hnena chhuahna thu leh,       Mitdelte hnena mitvar neih lehna thu sawi tur te, Tihduhdah tuarte chhuahtirna tur te, Lalpa lungawi kum thu sawi tur tein, Mi tir a ni,” (Lk. 4:18-19) tih ziak a ni si a. Thla khata vawikhat “Rethei Pual” thilpek kan la khawm ṭhin hi thil chhinchhiah tlak tak a ni. Chumai ni loin thlarau saltângte tana chhanchhuahna dar kan khawn fo hi a pawimawh bawk ang. Camping leh Crusade bakah nun leh thil tih hmanga thlarau saltângte chhanchhuah hi Kohhranhote tih tur pawimawh tak a ni bawk.

Kan rama rorelna dik a awm theihna turin Kohhran hian Prophetic role a play a ngai a, hausa leh rethei inkar zau zel turte hi a vengin, rorelna dik lo a awm chuan mi rethei bakin an tuar lo tih hriain rorelna dik a awm theihna turin hma pawh a la ngam tur a ni. Mi retheite ngaihsak a, fahrah leh chanhaite thlahthlam ngai lo Pathian Pathiana neitu Kohhran mite hian kan Pathian duh zawng leh ngaihsak zawng hi kan duha kan ngaihsak ve hi kan tih tur a ni. Chuti taka mi retheite ngaihsaka chhawmdawl ṭhin Pathian hian Kohhranhote hi retheite chhawmdawl a, an mamawh phuhruksak turin min phut ngei ang le. Ei tur nei lo hnena pek te, damlo damdawi pek te, silh leh fen neilote hnena silh leh fen pek te, chenna tur nei lotena chenna tur an neih theihna tura buatsaih thleng hian Kohhran hian mawh la ngam zel teh se. Kan Lalpa, kan Pathian, Rorelna dik ngainatu duh zawng tihpuitlin hi Kohhran hnathawhpui leh tui ber lo ni zel teh se. “Chu mi hunah chuan Lalber chuan a ding lama mite hnenah chuan, ‘Ka pa vohbikte u,… ka ril a tamin nangnin ei tur mi pe a;.. saruak ka nihin puan mi sintir a; ka dam lohvin mi kan a;… mi felte chuan, ‘Lalpa, engtikah nge riltamin kan hmuh chia ei tur kan pek che?... Saruaka kan hmuh chia puan kan sintir che?.. tiin an la chhang ang ( Mt. 25:34-40). Chutichuan vanah rochan kan neih ve theihna turin khawvelah Pathian ram din ila, kan ram leh kan khawtlangah rolrelna dik a awm theihna turin Kohhranhote hian ṭan la zel bawk ila; Kan rama rorelna dik a awm a, felna leh ṭhatna, Pathian ṭihna a awm theihna turin Amosa anga rorelna dik ngainatu, chumi atana thawka beitu ni turin i inbuatsaih ang u.
 Rorêlna dik chu lui angin luang sela,
felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se.