Friday, June 24, 2011

Ka Ngaihtuah Mai Mai a..

                                                      NGAIHTUAH PEIHTE TAN

                                                         August 5th, 2010 9:25 pm by Lalnuntluanga Ralte


Kan ram zim tê ar hmai pawh tiat mang lo, India rama châwmhlawm state, thawnchhuah leh laih chhuah sawi tur pawh nei lo; chutih rual ruala hnam chapo ve tak, mahni tawka induh ve larh mai, hlawh leh thawh chhuah phu lo va khawsa thiam tak kan ni lawi si! Rinawm leh taima taka sum leh pai thawh chhuah aia awlsam taka hmuh tum, a hlawk thei ang ber zela hlep duh, tei rei leh mi thu hnuaia kun peih lo kan ni. Huau huau leh hut hut nuam ti hnam, chutiang huna hnam huaisen leh fuihpawrh nuam tak kan ni lawi si.

Chutiang hnam kan nih avang chuan belh chian kan dawl tak tak lova, hnam ngaihsanawm kan nihna tur reng reng a awm lo. Innghahna ban ṭha nei ta lo chu inchhuang eng angmah ila abuk lung a kang tho tho. Kan vantlang nun leh kan inthenawm khawven dante thleng hian, bai insuaha in lâwm tawn ṭhin, khawtlang tan leh chhungkaw tana mi ṭangkai nih tum ṭhin hnam kha a tlu chhe zo ta em ni?

Kan vantlang nun leh kan inthenawm dan hi a dang tak tak thei si lova, chutihrual chuan khawvel a ṭhang zel mai si a, hei vang hian chin dan thar leh kalphung thar kan mahmawh ta niin a lang. Sum leh pai hian kan nunah kawng ro a nei ber a, rinawmna leh dikna ai pawhin thil a ti thei zawk!. Sum ngah ngah hmelthatna khawvel a ni tawh miau va!!! Nawmsakna thlahlela kan phut suau suauna ram zimteah hian, kei ka ni ti takin kan lengin kan hawi thawveng hle a ni hlawm si a!. Kan ram tun dinhmun en hi chuan ngaihtuah peihte tan chuan beng sika ngaihtuah a va hun em! Chuti a nih loh chuan kan hmakhua a êng em em hran lo.

Khawvel a ni a, puitling kan ni emaw, ṭhalai, naupang kan bang chuang lo; Politician, Officer, Office-a hnathawk, mahni thawhchhuah ngei mai ringa nung, Pastor, Kohhran upa, rawngbawltu kan ni emaw kan phak ang tawka khawvel chen hi kan tum ṭheuh a ni lawm ni! Nawmsakna zawng lo tu nge awm ngai le? Zep thu a cheng lo, kan nun sukthlek leh hawiher hrim hrim hian a ti chiang a ni. Kan ram zimte Pathian zawn chhuah ram kan ti maw? Pathian zawn chhuah ram ni tlakin a chhunga cheng mekte hian kan siam em?

Mahni sahmin ti puara mi dang chan tur leh hamthatna tur pawh kan tana hlawkna tur anih pawt chuan chhuhsak duh zel mai, kan Pathian thuina “Mahni ta mai en lovin, mi dang ta pawh en theuh zawk rawh u” ti a min zirtir zawmte chu a hnai mai ni lovin kan mausam der a ni ringawt mai. Mahni tana hlawkna tur a nih chuan ṭhenawmte chu sawi loh mahni pianpuite ngei pawh kan inhmelmak ta ngawk ngawk a ni lawm ni! Chutiang zelin kan thlarau lam nun kaihruaitute ngei pawh an bang bik chuang lo tih hi mi thil chhut peihte tan chuan hmaih chi a ni hauh lo. Mihring nun khalh ngil a, sakhuana atanga inzirtirna ṭha mipuitea tuh a, ram leh khawtlang tana ṭha tura kan rilru leh thlarau khalh ngil ber tura kan ngaih, Pathian tana hun puma rawngbawl tura in pe te pawh an bang bik lo a nih ṭan hi maw!

Ram kal siamtute ngei pawh, mahni thu duh lutuk, ṭha ve tawka in ngai a, Pathian aia mihrinna dah liana zah zawk fo ṭhin an awm chhung chuan kan ram rorelna khawl hi bun fuh hleih theih a ni lovang tih hi finna neia beng chhite hmuh dan a ni. Party pakhatina thil ṭha nia a hriat, ram tana ṭha tura ngaih a chhawpchhuah, party dangin sawisela ram a ṭuanna hmun, thil ṭha tih infaksakna leh inchawimawina awm ngailohna Politics; in zawrh leh inleina politics khawvela kan ram kal siamtute ngei an awm chhung chuan kan dam khawchhuahna kawng a ping zual ang tih hi mi pangai tan hai chi a ni lo. A bul ṭhut aṭanga a intahtawla kal lo va, a ler lam aṭanga in ṭhuai a, inchungtlaka lalna kan hrawt chhung chuan kan ram kalsiam hi a her fuh ngai lo vang. Ram hmangaihna rilru tak tak pu tan chuan bengsika ngaihtuah hi a va ngai em!

Infiamna kan ngai sanga kan hlut em em rual hian infiamna hmun tha kan ramah hian a va tlem em! Infiamna ngaisangtute tan kawl a eng meuh lo ve!!! Football kan ti maw, India ram club khawi khawiah emaw te chuan kan han lang ve lawp lawp a, nimahsela a tobul fu hek lo, stadium puitling pakhat pawh nei lo tan chuan han in vawrh vak ngaihna a awm lo a ni ber hi! Kan thalai chhuanawm tak takte sul lo sut kuak tawh chhunzawm zel tur hian Thalai a ngaihna hria pen chhuah a hun ta a ni lo maw? Thalai ngaihtuahna seng peihte hian a sawi leh rel lam chuahvah ram tuan mai lovin, mizoram thalaite infiamna huang chhunga national level mai ni lova, international level theng pawh a kan in pho chhuah thei tura kan ram infiamna khawvel hi kan tihrualrem hi a hun ta e! A mawh chu tu nge phur le? Hnam nun leh ram rorelna thlenga mizo hnam zahpui ngai lo, thil tha tih duh mi, thalaite tui halna phuhru thei “Thalai Politician” kan mawh kan ti thei tawh mai lo maw? Ngaihtuah peihte tan chuan ngaituah chi a ni.

Ṭhalai nunza, awm ngaina pawh hre lo, awmdan a piang ning mai, nun han tih hlimna tur hmun leh hun nei lo, nun tawt up up a awm, thlarau lam nun ngaihtuah chu sawi lo, Pathian tak ngial pawh hre hman lek lova nun zat ruaina khawvela cheng mekte hian an nuna tui halna phuhru thei thil hi an va zawng nasa em! Television, computer, mobile, motor, vehicle etc. te hian a phuhru zo tak tak tawh lo, nu leh pa hriatpui lo hian kawng dang an zawng a, an hreuh va, an ker a, an dawt ta ṭhin a ni an ti. Ṭhalai, thawh chhuah nei si lo va nu leh pa thawh chhuah sa ring a bike chhuak thar ber ber, mobile handset thar ber ber nei a, inchhungkhur ngaihtuah map lova duh dan dana khawvel hmangte hian an rilruah bike chei mawi leh mi biakna tur balance neih aia duhthusam an nei lo an ti hi chhut chi a ni; nu leh pa nge mawhphur thalaite? Kristian ṭhalai, kohhrana in hmang tak takte pawh an bang bik an lo an ti.

Chu mai a ni lo motorah a huhovin thil thiang leh thiang lo a awm tawh lo engkim mai kha nuam bon top-a hman kha an duhthusam a ni an ti. Chu maibakah a bika party buatsaih leh picnic hi an nun tuihalna phuhrukna turin buatsaih an ching hle, ruih leh hlim lam, sex hmanna remchang hun hlimawm tak a ni an ti. Nu leh pa tena thunun viauva an hriat lai, thei duat tak an duatte pawh an him chuang lo. Ram khawro tak maia ramsain a tui halna phuhrukna tur tuihna a zawng ang maiin, Tunlai khawvel hmanraw chang kang ber ber (kan hmuh phak tawk) nen nu leh pa te hriat loh hian thalaite hian an tuihalna phuhru turin duh tawkin lang leh langlovah hian nuam hi an chen a ni an ti.

Technology hian kan nunah hian kawng tam takah chuan hmasawnna chu min thlen ngei mai. Amaherawh chu mihring nun hi rinawmna, thianghlimna, dikna leh felna kawngah min hruai em tih hi chhut tham a ni. Naupang thlenga duh duha mobile leh computer an han chaihkual hi thil ṭha nge a thlen a thil ṭha lo tih hi chhut tham a awm.   Kan nun hrim hrim hian mi dang pawi a va khawih pawi viau a nih loh chuan engkim mai hi a zalen ta vek mai emaw tih mai tur a ni hi!!

Thursday, June 23, 2011

Pathian Hnaih

                                                        Pathian hnaih (Sam 73:28)    
                                                                                                         By Lalnuntluanga Ralte

Mihring nunah hian lungngaina te, manganna te leh harstna hrang hrang kan tawk theuh thin. Chutiang hun a lo thlen chuan min tanpuitu tur leh min hnemtu tur kan zawng fo thin. Pathian hnaih nia kan in hriat viau lai pawh hian kan lo hnaih tak tak lo fo thin niin a lang. Chu vang chuan vawiin hian “Kei atan erawh zawng Pathian hnaih hi a tha a ni” (Sam 73:28) tih thu hi tawitêin kan sawi dawn a ni.

Sam no.73 hi Asapha phuah ni a. Sam Buah hian a fakna hla 12 lai a awm a ni. Asapha hi Levia fa, Gersoma thlah kal zel a mi Berekia fapa a ni (I Chro. 6:39). Lal Davida’n levia ho puipate hla sa mite, til tum rik mi perhkhuang te, tingtang te, darbenthekte nena ring tak leh hlim taka hla sa tûr ruat tir a, levia chi tena an ruat chhuahte zinga pakhat a ni (I Chro. 15:17). Tin, Lalpa bâwm hmaa rawngbawl tûr leh LALPA, Israelte Pathian chu hre renga amah fak tûr leh a hnêna lâwmthu sawi tûr Levi-ho thenkhat a ruatte hotu a ni bawk (I Chro. 16:4-5). Tunlai hunah chuan Biak ina zai hruaitu kan tih ang dinhmuna ding hi a ni ang. Mi ropui leh fing tak, mihring nun awmzia hre chiang tak a ni tih a fakna hla atangte hian a hriat thei a ni. Asapha hian engvanga Pathian hnaih hi ṭha ti nge a ni a, he thu sawi tur hian eng dinhmunah nge a din? A chanchin leh a hun tawnah Pathian hnaih hi a tha a ni ti turin tawnhriat (experience) a nei ve reng em? Zawhna tam taka awm thei a ni. Heng zawhnate hi kan chhang vek hman dawn lova, chuvang chuan tawitêin ka’n sawi dawn a ni.

Sam 73:28-a “Pathian hnaih” tih hi Bible tawngkamah chuan “qirâa ’Elōhîm” tih a ni a. Chu mi awmzia chu “Pathian pan” emaw “hmachhawn” emaw tihna a ni. He tawngkam hi Deut. 2:37; Isa. 58:2; Lam. 3:57 leh Dan. 7:16-ah te hman a ni bawk a. Mizo Bible-ah chuan “hnaih” tia lehlin vek a ni. “qirâḇᾱṯ” (khirâbât) tih thumal hi hetiang hian hman a ni.
 1) Mi thusawi hre thei tura beng chhi a kan va hnaih [Physical movement] ang hi.
 2) Thuthlung hlui huna puithiamten Lalpa rawng an bawl dawna maicham an va hnaih sawi na.
 3) Mihringina Pathian a panna emaw, hnaih tura sawmna/auhna tawngkam a neih ang chi hi a ni leh a.

He thu ina a tum ber ni a lang chu mi va ṭhut hnaiha va biak nel lam ni lovin; rilru hahna, harsatna  leh beidawnna avanga lungngaihna leh hrehawmna neia mangang, tanpui theitu Pathian hmachhawn a, va panna hi a ni. Pathian hnena intukluhna, rinna nena Pathian tanpuina beisei a, amah va pan, va hnaih/hmachhawn tih a kawk thei awm e.

He Sam ziaktu Asapha ngei pawh hian Pathian hnaihlotute thlirna tlang aṭangin khawvel hi a thlir ve a, mi sualte vanneihzia a hmuh chuan a awt ve a “Ka ke pente hi a tlei lek lek a ni” (ch.2) a ti a ni kha. A nun kawng a buai vê phat phat ṭhin thu a sawi a ni. Chung mite chu lungngaihna leh manganna an tawh lai pawhin tuar ve awm pawn an lang lova, Chapo takin an tawng a, rilru hah awm pawhin an lang lo. An ropui tual tual a, thinlunga duhthusam aia nasa an nei nite pawhin a hria a ni. A awt ve ngawih ngawih a ni tih a chiang reng mai. Chumi a nih avang chuan “ka thinlung hi a lungngai a, Ka rilruah pawh chhun angin ka awm si a” (ch. 21)  a ti hial a ni. Mahse a ngaihtuah vang vanga vanah pawh leiah pawh Pathian lo chu pana han innghahna/belh tur dang reng reng a hre lo a ni chu! Mihring nun hi a hmu chiang hlein ka hria.  

Vawiina Isua ringtute hian Pathian hnaih ṭhat lohna hria kan awm em? Chu mi kha mi hun leh hmunah khan kan nun hian Pathian hnaih ṭhatlohna leh ṭhatna a lo tawnhriat ṭheuh tawh ka ring a ni. Kan chhut let duh chuan Pathian kan hnaih loh avanga kan tuarna te, amah kan hnaih avanga malsawmna leh hlimna kan chante pawh a awm ve tawh ngei ang. Vawiin hian kan nunah kawvel hi a mawi a ni thei e, in leh lo ropuite hi a awhawm a ni thei e, nulat tlangval nawm chenna hi a thlum a ni thei e, thiamna leh finna hian awmzia a nei a ni thei, nimahsela Pathian hnaihlotu kan nih ngai chuan hlimna nia kan hriate hian boralna kawng min zawh pui ngei ang.

Ringtu nun chu harsat mangan, chuah leh ngui, hlim leh lawm lai pawha Pathian pana hnaih tlat thin nun hi a ni. Chumi anih avang tak chuan vawiina Isua ringtu, eizawnna, kan nitin mamawh sum leh pai, thiamna leh finna nei tura hringnun zawh mekte hian kan tun vawiin hun atan zela angkai leh hlu chu hei hi a ni “Kei atan erawh zawng Pathian hnaih hi a tha a ni” tih hi. Lungaihna, beidawnna leh hreawmna awhna sual avang emaw, kan thian /kan chhung te hnen atang a ni emaw, kan ei zawnna emaw, kan ngaihzawngteah a ni emaw eng pawh ni se Pathian hi kan hnaihin kan pan ngam ve zel ang ngem? Chuvangin, Isua ringtute hian kan nun kaihruaitu atan “Kei atan erawh zawng Pathian hnaih hi a ha a ni” kan ti thei ang ngem le? Chu chu kan inzawhna nise. A chhanna chu mimal tinte zalenna a ni e.