Tuesday, September 10, 2013

AMOSA RORELNA DIK A SAWI DAN

RORELNA DIK
                                                                                      Lalnuntluanga Ralte
                   
“Rorêlna dik chu lui angin luang sela,
felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se” (Amosa 5:24).

Tun Pathianni kal ta Chhun inkhawmah khan “Rethei Pual” thilpek lakkhawm a ni a, Kan Kohhran hian “Rethei Pual” thilpek hi thla khatah vawi khat (Pathianni chhun inkhawm) kan la khawm ṭhin a ni. He rawngbawl hna hi rawngbawlna ropui tak a ni a, rethei leh pachhia, hmeithai leh fahrahte tana PA nih tling kan Pathian duh zawng pawh a ni ngei ang. He inkhawma ka rilrua lo lang Zawlneite’na Pathian thu ang zela rethei leh chanchhe zawkte ṭana, an thlavang an hauh ṭhin kha Kohhranin a chhunzawm ve zel hi a va ṭha em, hei aia nasa leh uar zawk hian khawvel thil leh thlarau lama chanchhia, awhbeha awm mekte chhanchhuah hna hi thawk zel se tiin duhthu ka lo sam ve sauh sauh a. Kan ram leh khawtlang, kan chhungkua thlenga rorelna dik mitin tena kan chen tlan theih keng kawh zel tur hian Kohhran hian mawh lian tak a nei a, Thuthlung Hlui huna Zawlnei ten Prophetic role an play kha Kohhran pawh hian a play ve zel tur a ni. Chu mi atana ka rilrua awm Zawlnei Amosa-in “Rorelna Dik” thu a tlangaupui hi tlem azawng sawi ila a ṭha awm e.

Kum za tam tak ata tawh Pathian hian chhan hrang hrang avangtein Zawlneite leh a bika kohte hmang hian a thu a puang ṭhin a. Zawlnei chu hun la awm tura thil thleng tur leh awm tur sawi/hril/puangtu an ni ngawt lova, Pathianina ti tura a tih leh sawi tura a tih, ti tur leh sawi tura a kohte hi an ni. Bible-a Zawlnei kan hmuhte hian thuchah ken leh uar deuh bik neiin mite hnenah Pathianina a hriattir thu an puang chhuak ṭhin a ni. Thuchah ṭhenkhat chuan simna thu an uar a, ṭhenkhatin Pathian thuthlung laka rinawmna lam an uarin, ṭhenkhatin Pathian laka rinawmna leh thianghlimna chawisanna lam an uar bawk a, ṭhenkhat leh chuan Pathian rorelna lam thu an uar bawk a. Chumi ti chiang tur chuan Isaia chuan Pathian thianghlimna lam a uar avangin “Prophet of God’s Holiness” tiin an ko a, Hosea chuan Pathian hmangaihna leh khawngaihna lam a uar avangin “Prophet of God’s Love” an ti bawk a[1]; Amosa hian a hunlaia khawtlang rorelna dik lo leh fel lo, rethei leh hausa inkar kak thuk tak, hlemhletna leh inawhbehna a tam avangin a dodal nasa em em a, chuvangin “Prophet of Social Justice” titein an ko ve bawk a ni. Zawlnei dangte pawhin thu ken leh uar bik an nei deuh zel bawk.    

Amosa hi chhim lam lal ram (Juda) chhunga awm, Bethlehem atanga chhim lam 8 km vela hla Tekoa khuaa mi a ni a; lo neitu chhungkua atanga lo zi chhuak, rethei ve tak niin beram vengtu, tlangval fel tak a nih a rinawm bawk (7:14). Zawlnei hna hi Israel lal, Jeroboama II hun laia thawk a ni. Zawlnei Isaia te, Mika te leh Hosea te nena hun khata chêng, zawlnei hna thawk an ni (1:1). Amosa hian zawlnei dangte angin zawlnei sikul aṭangin a zir chhuak ve lova, zirna ṭha pawh a hmu zo ve hek lo, Beram vulhna hmuna beram a veng chu Pathian hian a ko mai niin a lang.

Amosa hun lai hian Israel ram chu hmun hnihah (Lal ram pahnih) inthenin, hmar lam lal ram chu Israel lal ram tih a ni a, chhim lam lal ram chu Juda lal ram tih a ni bawk. Pathianin Juda ram (chhim) mi Israel ram (hmar) lama a tir daih hi a mak ang reng hle. Mahni seilenna hmun pawh ni lo, tlangnelna hmun pawh ni lova Pathian thu puanchhuah chu a huhphurhawm dan tur chu kan chhut thiamin a rinawm. Nimahsela Amosa hian hnial hauh lova Pathian tirhna chhanga a kal mai hi a fakawm hle a ni.

Amosa hian hmar lam lal ram (Israel) a va thlen hian rorelna dik lo (Injustice) a hmu nasa hle a, hetiang hian sawi ta ila:
1)      Mite chapona (6:13-14)
2)      Ram hausakna leh nawmsakna, khawpui mawi leh hmun ropui tak tak.
3)      Thlasik In leh Nipui In, Saingho In (3:15)
4)      Kût lawmna hmuna thatchhe taka an mu zalte leh Maimaw puan phah lukham (3:12)
5)      Mi rethei rahbehna leh lo neitute thil neih lak sak leh rawk sak. Wine insak leh hriak tha ber bera inhnawih (6:4-6; 5:11)
6)      An hmeichhiate chu Bashan sebâwng chawm thau ang, zu heh mi (4:1) leh vantlang nunah intluktlanlohna tam tak a hmu a ni.

Hetih hun lai hian mi hausa leh mi retheite inkar a kak zau hle a, mi hausate chuan an bula mi rethei awm vete chu ngaihsak loin, an awm ve tih hre awm pawhin an lang lo a ni. Mi retheite chu tihduhdaha an awm avangin an lungngai a, salahte an hralh bawk a (2:6-8; 5:11), roreltute chuan dik takin ro an rel lova, thamna an la ṭhin bawk a (5:12), dikna reng a awm lo. Chuvangin Amosa chu chûng mite hnenah chuan Pathianin a tir a, “Dik taka tih dan in hre lo maw?(3:10) tia roreltute chu demin a au chhuak hial a ni. Chubakah Amosa hian Nei (the haves) leh Neilo (the have nots) te inkar rapthlak zia te, hausate’na mi rethei an en dante leh Pathian an biak urhsun loh dante a hmuhin thinrim takin, “In Kûtte ka huain ka hmusit a, in inkhâwmpui urhsûnahte chuan ka lâwm hek lo vang a. A ni, in hâlral thilhlan leh in buhhlan min hlân mah ula, ka pawm lo vang a, in ran thau remhlante pawh ka ngaihsak hek lo vang a. I ṭingṭang rimawi chu ka ngaithla lo vang; chuvângin ka lakah i hla beng chheng chu la bo rawh. Nimahsela rorêlna dik chu lui angin luang sela, felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se” (5:21-24) tiin a sawi a ni. Israel-hoten Pathian an biakna hmun Bethel-a hetiang thu Amosa-in a sawi mai hi a huaisen hle mai. An Kohhran hotu/an Puithiam Amazia-a hnenah mipuite hian thu pawh an thlen ngei a ni tih a hria a, Amazia-a chuan Amosa hnenah, “Aw, nang zâwlnei, kal la, Judai ramah tlânbo la, chutah chaw ei la, thu hril rawh: nimahsela Bethel khuaah thu hril leh tawh suh; lal hmun thianghlim leh lal in a nih avangin” (7:12-13) a ti a ni.  Amosa hian thla 6 vel chauh hmar lam lal ramah Pathian thu hi a puang niin a lang, chumi hnuah chuan chhim lamah kir leh nia hriat a ni. The Apocryphal bu pakhat The lives of the Prophet-in a sawi dan chuan Bethel Puithiam, Amazia-a fapain a that a ni awm e.

Amosa ang bawk hian Thuthlung hlui huna zawlneite leh Pathian miten rorelna dik a awm theihna turin an bei a, Lal Isua leh Baptistu Johana ngeite pawhin an bei a nih kha, kum tam tak liam ta aṭang tawhin mi ropui tak tak, a hmei apain rorelna dik a awm theih nan an lo bei tawh ṭhin a ni. Chûng mite chuan chawimawina leh hmingṭhatna chung chuang an dawng a, khawvelin a ngai sang a ni. Mahatma Gandhi-a’n India mipuite tana a beihna te, Martin Luther King-a’n African-American tena Civil rights an neihna tura a beihna te, Nelson Mandel-a’n South African-te tana a beih nasat dan te, Archbishop Romero-a’n Latin America-a rorelna dik a awm theihna tura a beihna vanga kahhlum a ni te, Susan B Anthony-i’n hmeichhiaten dikna chanvo an neihna tura a beih nasat ziate, chumi avanga hmeichhia in vote an neih ve theih takte leh mi dang tam tak Society-a mipuite intluktlanna tura beitute an awm a ni. Kan ramah ngei pawh hetianga rorelna dik a awm theihna tur leh mi diktena an chanvo dik tak an luah theihna tura bei pawl pawh an awm ve a ni. Hêng mi huaisente hian mi hausate chu mi retheite rap bet lova, dikna chanvo an neih chen ve tura siam turin an nawr ṭhin; an hausaknate mi retheite tana pe chhuak turin an chah thin bawk. Mi tam takin ram leh society-a rorelna dik a awm theihna turin an finna leh theihna, an thiamna leh hun leh tha an seng a, ṭhenkhat tihhlum an ni a, ṭhenkhat tan inah (Jail) khung an ni bawk a, ram tuihlei lova siam tam tak an awm bawk a ni. Mi ropui leh huaisente hnathawh avang hian nang leh kei hi kan chen mekna khawvelah hian thlamuang leh nun nuam takin kan awm theih phah a nih hi.

Rorelna dikin awmze neia hna a thawh dawn chuan institution hrang hrang (Khawtlang, chhungkua, Ram leh Kohhran thleng hian) te hian awmze neia inher danglam (systematic change) a mamawh ngei ang. Dan awmsa leh hman mek pawh biah chian a ngai bawk ang. Mitin huapzo dan ṭha leh rorelna fel a hring chhuak tur a ni a, chumi hnuaiah chuan mi hausa leh rethei, mi lian leh tê ang khat vekin an awm tur a ni. Mizoram dinhmun thlir hian tun dinhmunah pawh Nei (the haves) leh Neilo (the have nots) inkar hi a kak thuk ve viau tawh a ni. Kan rama mihring tam zawkte hian hriselna leh zirna, ei zawnna lamah harsatna kan tawk viau bawk. Hei hi rorelna dik a thlen loh vang kan ti thei ang. Mi rethei chuan sikul rethei (sikul ṭha lo) bakah lo chuan zirna tur a nei lova, chumai bakah sum neih loh avanga zir zawm thei lo tam tak an awm bawk (education for all policy pawh hian min luh chhuah hneh vak lo emaw ni). Hriselna kawngah pawh mi retheite chuan damdawi in ṭha an pan ve theih loh avangin nun chhan theih ngei ngei tur chhan theih loha thi tam tak an awm bawk. Health Insurance lamah hian hmasawnna kawng zawn dan a awm ngei ang. Eizawnna kawngah pawh mi retheite tan nitin inhlawhna tur leh sum lakluhna tur a harsat chang a tam hle. Kan nung phung leh khawsak dan thleng hian hausa leh rethei inkar chu a inhlat tial tial a ni lo maw a tih ve theih ta. Dan khat hnuaia awm ṭheuh ṭheuh, rorelna khat hnuaia awm ṭheuh ṭheuh mipui vantlang intluktlanna hi han tlir vang vang hian a kai rual lo deuh nite hian a hriat ṭhin a nih hi.

Eng pawh nise, kan sawi tawh angin Thuthlung hlui huna zawlneite leh Pathian mi, mi huaisen tena mipuite hnena rorelna dik a awm theihna tura an beih nasatzia te, mi hlêmhle leh eirû  demna thu huai tak taka an sawi te, mi rethei awhbeha awmte chhanchhuaha an awm theihna tura an beihna te, mi hausa leh mi liante’na Pathian hre lo leka nuam antâwl zilha kawng dik leh rorelna dik keng kawh tura an fuihna te, Pathian ram din tura an beihna kawngah harsatna tam tak tawkin tihduhdahna leh hmusitna, thihna thlengin an tuar a ni. Amosa ngei pawh hi thah a nih thu kan sawi kha. Vawiinah chuan Zawlnei an awm tawh lo, Pathianina hna a thawhna leh a inhriattirna hmanrua lian ber chu Kohhran hi a ni. Thuthlung hlui huna zawlneite hmanga Pathian a inpuang ṭhin ang khan Isua Krista din Kohhran hmang hian a inpuang a, Kohhran hi Zawlnei hna thawk chhunzawmtu tur chu a ni. Chumi a nih avang chuan Kohhran hian Prophetic Role hi a play ngam tur a ni a, a zam tur a ni hek lo. Kohhran hian Pathian hna chu chhunzawmin retheite leh chanhai, fahrah leh riangvaite enkawl leh ngaihsak hi a tih tur pawimawh berte zing a mi a ni ang. Awhbeh leh hnuaichhiah an nih dawn pawhin a chhanin, chumi hnuaia awmte pawh a hruai chhuak tur a ni dawn lawm ni?

Bible leh Kohhran inzirtirna zidingah pawh khawvêl thil taka rethei leh thlarau lama retheite hi ngaihsak turin min hrilh a, chutiang kan ti lo a nih chuan Pathian pawi kan sawi a, Amah kan bum a ni ang. Chanchin Ṭha kan neih hi rethei leh pachhia, chanhai leh riangvaite hnen thleng phak chanchin ṭha a ni a, chu chu kan Lalpa khawvela lo kal chhan pawh a ni, “Riangvaite hnenah Chanchin Tha hril tura mi ruat avangin Lalpa Thlarau chu ka chungah a awm;            Ani chuan salte hnena chhuahna thu leh,       Mitdelte hnena mitvar neih lehna thu sawi tur te, Tihduhdah tuarte chhuahtirna tur te, Lalpa lungawi kum thu sawi tur tein, Mi tir a ni,” (Lk. 4:18-19) tih ziak a ni si a. Thla khata vawikhat “Rethei Pual” thilpek kan la khawm ṭhin hi thil chhinchhiah tlak tak a ni. Chumai ni loin thlarau saltângte tana chhanchhuahna dar kan khawn fo hi a pawimawh bawk ang. Camping leh Crusade bakah nun leh thil tih hmanga thlarau saltângte chhanchhuah hi Kohhranhote tih tur pawimawh tak a ni bawk.

Kan rama rorelna dik a awm theihna turin Kohhran hian Prophetic role a play a ngai a, hausa leh rethei inkar zau zel turte hi a vengin, rorelna dik lo a awm chuan mi rethei bakin an tuar lo tih hriain rorelna dik a awm theihna turin hma pawh a la ngam tur a ni. Mi retheite ngaihsak a, fahrah leh chanhaite thlahthlam ngai lo Pathian Pathiana neitu Kohhran mite hian kan Pathian duh zawng leh ngaihsak zawng hi kan duha kan ngaihsak ve hi kan tih tur a ni. Chuti taka mi retheite ngaihsaka chhawmdawl ṭhin Pathian hian Kohhranhote hi retheite chhawmdawl a, an mamawh phuhruksak turin min phut ngei ang le. Ei tur nei lo hnena pek te, damlo damdawi pek te, silh leh fen neilote hnena silh leh fen pek te, chenna tur nei lotena chenna tur an neih theihna tura buatsaih thleng hian Kohhran hian mawh la ngam zel teh se. Kan Lalpa, kan Pathian, Rorelna dik ngainatu duh zawng tihpuitlin hi Kohhran hnathawhpui leh tui ber lo ni zel teh se. “Chu mi hunah chuan Lalber chuan a ding lama mite hnenah chuan, ‘Ka pa vohbikte u,… ka ril a tamin nangnin ei tur mi pe a;.. saruak ka nihin puan mi sintir a; ka dam lohvin mi kan a;… mi felte chuan, ‘Lalpa, engtikah nge riltamin kan hmuh chia ei tur kan pek che?... Saruaka kan hmuh chia puan kan sintir che?.. tiin an la chhang ang ( Mt. 25:34-40). Chutichuan vanah rochan kan neih ve theihna turin khawvelah Pathian ram din ila, kan ram leh kan khawtlangah rolrelna dik a awm theihna turin Kohhranhote hian ṭan la zel bawk ila; Kan rama rorelna dik a awm a, felna leh ṭhatna, Pathian ṭihna a awm theihna turin Amosa anga rorelna dik ngainatu, chumi atana thawka beitu ni turin i inbuatsaih ang u.
 Rorêlna dik chu lui angin luang sela,
felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se.


2 comments:

  1. Denomination church chiah prophetic role play tura ngaihna hi a dik tawk lo em aw.? Mimal ah pawh tunthlengin Lalpan thu a sawi a, chu chu la puan zel tur a ni awm zawk mange. Kohhran ang ringawta puan dual dual ringawt hi prophets role niin Bible en chuan a hriattheih awm e.

    ReplyDelete
  2. ....ni in alang lo Bible en...

    ReplyDelete